خبرگزاری «حوزه» در ادامه بحث احکام استدلالی و تبیین صفات و ويژگيهاي یک مرجع تقليد، راه شناخت مجتهد اعلم را منتشر می کند.

راه شناخت مجتهد اعلم

مجتهد و اعلم را از سه راه مى‌توان شناخت: اول: آن كه خود انسان يقين كند، مثل آن كه از اهل علم باشد و بتواند مجتهد و اعلم را بشناسد. دوّم: آن كه دو نفر عالمِ عادل كه مى‌توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند، به شرط آن كه دو نفر عالمِ عادلِ ديگر با گفتۀ آنان مخالفت ننمايند. سوم: آن كه عدّه‌اى  از اهل علم كه مى‌توانند مجتهد و اعلم را تشخيص دهند، و از گفتۀ آنان اطمينان پيدا مى‌شود مجتهد بودن يا اعلم بودن كسى را تصديق كنند.(توضيح المسائل امام  مسأله 3)

درحقيقت نگاه ما در تقليد، به واقع مي باشد  وبراي يافتن واقع يكي از طرق و راههاي رسيدن به حجت شرعي - البته براي كسي كه مجتهد نيست - تقليد ازمجتهد اعلم مي باشد.

حال سوال اين است اين مجتهد اعلم را از چه راهي بشناسيم ؟

*قطع و يقين شخصي انسان

 فقهاء در علم اصول به خوبي تقرير كرده اند كه علم وقطع حجيت ذاتي دارد و در نفي يا اثبات نياز به جعل جاعل ندارد 

حال اگر فردي از روي تحقيق و يا  از هر راه ديگر مثل تقليد صحيح ازحكم مجتهد ديگر علم پيدا كرد كه فرد خاصي مجتهد اعلم است  (معالم الزلفي ص 34)

*شهادت دادن دو نفر عادل

*يكي از راه هاي علمي كه شارع مقدس قرار داده حجيت بيّنه يعني شهادت دادن دو عادل مي باشد – هر چند در بعضي  از موارد به شهادت دادن كمتر از چهار عادل اكتفاء نمي شود-  و روشن است كه شناخت مجتهد اعلم يكي از موضوعات فقهي ميباشد و بناء عقلاء بر عمل نمودن به بينه ميباشد هر چند عقلاء قول خبره و آگاه به علم و يا فن خاصي  را از اين باب كه اهل خبره است حجت مي شمرند  و لو اينكه در حدسيات باشد مثل شناخت مجتهد اعلم كه كساني كه آگاه هستند از روي مطالعه كتب يا شركت در دروس چند مجتهد حدس مي زنند كه كدام يك اعلم ميباشند (ر.ك. مستمسك العروه الوثقي )

 بنابر اين  اگر دو نفر عالم عادل كه مي توانند مجتهد اعلم را تشخيص دهند اجتهاد يا اعلم بودن كسي  را تصديق كنند حجت شرعي  ثابت مي شود يعني فرد مقلد در صورت عمل به آن در پيشگاه خداي متعال  معذور است.

البته اين راه درصورتي اعتبار دارد كه فرد ديگري به عنوان مجتهد اعلم به شهادت دو عادل ديگر معرفي نگرددزيرا  ادله اعتبار دهنده به اين راه شامل تقابل وتعارض دو طرفِ در مقابل هم نمي گردد وهر دو به خاطر تعرض از حجيت و اعتبار خارج مي گردند.

 نكته:

 چنانچه برخي از بزرگان مي فرمايند همانطور كه اجتهاد و اعلميت با شهادت دو نفر عادل ثابت مي گردد با خبر دادن يك عادل نيز ثابت مي شود زيرا روش عقلاء در موضوعات خارجيه مثل همين جا چنين است  وسيره عقلا يكي از حجت هاي معتبر مي باشد ( موسوعه الامام الخوئي ج1 /174)

* شهرت پيداكردن 

*شايع شدن و شهرت پيداكردن به گونه اي كه انسان اطمينان پيدا كند كه فردي مجتهد اعلم است يكي ديگر از راههاي كشف  اين مطلب شمرده شده است زيرا اطمينان هرچند مانند علم حجيت ذاتي ندارد ولي سيره عقلا نشان مي دهد كه بايد به آن عمل كرد  ودر جايي كه سيره وجود داشته باشد واز جانب شارع مقدس ردعي وارد نشده باشد حجت است.

 تدوین: حجت الاسلام داود دهقانی دولت آبادی